در ایران آب‌انبارها، با توجه به نقش مهمی که در زندگی روزمره مردم داشته‌اند، از موقعیت خاصی در فرهنگ این سرزمین برخوردار بوده‌اند تا جایی که جنبه‌ نیمه تقدس یافته‌اند. حرمت گذاشتن به آب و خودداری از هدر دادن و آلوده ساختن آن از دوران‌های بسیار کهن در فرهنگ مردم سرزمین ما ریشه‌ای عمیق داشته که برای بزرگداشت او نیایشگاه‌های فراوان ساخته‌اند. پیوند میان آب و آیین‌های مذهبی در دوران بعد از اسلام نیز در ایران ادامه یافت، تا جایی که جای خود را به مصلی‌های شکوهمند خارج شهرها دادند که مردم برای دعای باران در آن محل جمع می‌شدند.

نقش آب‌انبارها در بافت حاشیه شهرها چنان چشمگیر است که در بسیاری از آبادی‌ها و شهرها و محله‌های مختلف شهرهای بزرگ، آب‌انبارها قلب آبادی و شهر و محله را تشکیل می‌دهند و در بسیاری از محله‌ها بزرگ‌ترین و چشمگیرترین واحد معماری به شمار می‌روند تا جایی که دیگر بناهای همگانی محل را زیر نفوذ خود قرار داده‌اند. آب‌انبارها را در شهرها و روستاها به طور معمول از آب قنات‌ها و رودخانه‌ها پر می‌کنند؛ گاه نیز در برخی مناطق کم‌آب مانند جنوب ایران و حاشیه کویر از آب باران نیز استفاده می‌کنند. بیشتر آب‌انبارهای کنار راه‌ها از سیلاب‌های بهاری رودخانه‌های نزدیک پر می‌گردد. برای این کار خاکریز موربی در بستر رودخانه ایجاد کرده، آب را به مجرایی که به آب‌انبار می‌پیوندد، هدایت می‌کنند.